Meer sporten, stoppen met snoepen of 4 kilo afvallen? Rond deze tijd van het jaar maken we allemaal regelmatig goede voornemens. Vol goeie moed schiet je op gang, maar na enkele weken (of soms dagen) merk je op dat het best wel lastig is om deze voornemens vol te houden. Er treedt wilskrachtuitputting op waardoor we toch maar besluiten om die zak snoepen tot de bodem leeg te eten of een sportsessie over te slaan. Herkenbaar? Ook voor kinderen is dit niet anders: ze hebben het knap lastig om zich aan hun woord te houden wanneer ze plechtig beloven om het volgende semester beter te studeren. Maar waarom is het afleren van slechte studiegewoontes zo moeilijk?
Studiegewoontes aanleren is een kwestie van snelwegen bouwen
Onze hersenen verraden veel over onze gewoontes. Wanneer we iets nieuws leren, dan gaan onze hersencellen (of neuronen) zich met elkaar verbinden. Je kan het zien als nieuwe paadjes die zich in ons hoofd vormen. Hoe vaker we de nieuwe leerstof herhalen, hoe sterker de verbindingen worden waardoor de kleine paadjes zich uiteindelijk omvormen tot een echte snelweg. Dit zorgt ervoor dat we na verloop van tijd minder aandacht en concentratie nodig hebben om de nieuwe leerstof op te roepen. De kennis is op dat moment geautomatiseerd in onze hersenen en dus een gewoonte of routine geworden. Net alsof we op automatische piloot rijden.
Denk maar aan het leren van maaltafels. Op de leeftijd van 6 jaar is het een hele uitdaging om maaltafels aan te leren. Het vraagt veel aandacht van de kinderen om de maaltafels op te sommen, omdat de verbindingen tussen de hersencellen nog zwak zijn. Het is nog maar een klein paadje, weet je nog? Hoe vaker de kinderen de maaltafels herhalen, hoe vlotter ze erin zullen slagen om deze foutloos op te zeggen. De maaltafels worden geleidelijk aan geautomatiseerd in de hersenen van de kinderen waardoor het hersenpaadje veranderd is in een snelweg waarop de automatische piloot rijdt. Het routineproces zorgt ervoor dat een volwassene in een mum van tijd de maaltafel 2 x 3 kan oprakelen.
“Studiegewoontes afleren, is zoals opnieuw leren schakelen nadat je jarenlang op automatische piloot hebt gereden.”
Oude studiegewoontes afleren betekent de automatische piloot afzetten
Best wel slim van onze hersenen want zo moeten we niet steeds opnieuw eindeloos nadenken over het antwoord. Toch zit er ook een groot nadeel aan dit routineproces. Van zodra we routines opgebouwd hebben, is het heel erg moeilijk om onze automatische piloot af te zetten. Onze piloot in ons hoofd zal altijd kiezen voor de reeds aangelegde snelweg in plaats van het nieuw, klein padje te kiezen. Vandaar dat het zo moeilijk is om goede voornemens vol te houden of oude studiegewoontes om te vormen tot nieuwe, sterkere gewoontes. Valt er dan niets aan te doen? Kunnen we aangeleerd gedrag dan nog afleren? Is het bijvoorbeeld mogelijk om de slechte studiegewoontes van mijn kind om te buigen naar sterk studiegedrag? Ja, toch wel!
De juiste binnenweg is soms efficiënter dan de snelweg
Al vraagt het aanleren van nieuwe studiegewoontes wel de nodige aandacht en energie. Onze hersenen moeten namelijk een nieuw paadje creëren aan het begin van de al bestaande snelweg. Wanneer we dit nieuwe hersenpaadje willen oprijden, moeten we aan de chauffeur (onze hersenen) zeggen: “let op, we nemen het nieuwe paadje, niet de snelweg.” We moeten dus geconcentreerd zijn en gericht onze focus behouden, anders razen we opnieuw de snelweg af. Hoe vaker we op termijn het nieuwe pad nemen, hoe sterker dit pad zal worden. Én de reeds bestaande snelweg, die we niet meer gebruiken, zal in verval raken en uiteindelijk ook verdwijnen.
Van goede voornemens naar goede studiegewoontes
Kinderen kunnen dus zeker nieuwe en sterke studiegewoontes ontwikkelen. Het komt erop aan om oog te hebben voor de valkuilen onderweg, de binnenwegen te ontdekken die efficiënter zijn dan de snelwegen en te bouwen aan een nieuwe snelweg. Door je kind hierin te begeleiden hoeft het niet langer terug te vallen op goede studievoornemens, maar op goede studiegewoontes. Klinkt dit niet als muziek in de oren?
📌 Wil je graag dat je kind de nieuwe studiegewoontes volhoudt? Laat je kind ondersteunen door Edubrein. Als pedagoog en studiecoach help ik je kind de juiste weg in te slaan om sterke studiegewoontes aan te leren.
Bronnen:
- Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. New York: Farrar, Strauss and Giroux.
- Dirksen, G., de Boer, M., Möller, H. & Willemse, J. (2014). Breindidactiek: helpen leren met breinkennis. Uitgeverij Synaps.
- Hoof, T., Surma, T. & Kirschner, P.A. (2021). Studeren met succes. Antwerpen: Thomas More Hogeschool.
